تصمیم تاریخی و ماندگار اعضای شورای شهر تهران برای ادای دین به رهبر ملی شدن صنعت نفت ایران

نفت به مصدق رسید
همدلی| گروه سیاسی- مهرماه سال 1392بود که گروهی از ایرانیان آمریکا و اروپا، با جمع‌آوری و پرداخت 250 هزار دلار به دانشگاه نورث ایسترن ایلینویز، در شیکاگو امریکا، بنیادی به نام «دکتر محمد مصدق و رهبرانِ خادم» تشکیل دادند و تالاری در دانشکده مدیریت و بازاریابی به اسم دکتر مصدق نامگذاری کردند. البته اشتباه نگیرید، مصدق متولد آمریکا یا شهروند شیکاگو نیست. بلکه در تاریخ او را به‌عنوان یکی از رهبران سیاسی ایران می‌شناسند. به نظر می‌رسد کشورهای دیگر زودتر از خود ایرانی‌ها، رهبران تاثیر گذار ایرانی را کشف می‌کنند. آمریکا که خودش نقش بسزایی در سقوط دولت مصدق داشت، باز اجازه نام گذاری بنیادی را در شیکاگو بلامانع دید. چند سال پیش نیز در قاهره (مصر) نام مصدق را روی یکی از خیابان‌های خود گذاشتند که در نوع خود اتفاق جالبی بود، اما به نظر می‌رسید این اتفاق در زادگاه مصدق قابل رقم زدن نیست! حال تصمیم گیران در ایران بعد از گذشت بیش از 30 سال امروز به توافق رسیدند تا اسم یکی از خیابان‌های تهران را به نام مصدق ثبت کنند. خیابان نفت! گویا نفت قصد ندارد از نام مصدق جدا شود. آن موقع که مصدق زنده بود، عمرش را در دفاع و باز پس گیری این طلای سیاه از خارجی‌ها، خرج کرد، حالا هم پس از مرگ او دست از سر مصدق بر نمی‌دارد. این کار شورای شهر قابل ستایش است. همینکه پس از گذشت چند سال توانستند به توافق برسند و نام مصدق را به نقشه تهران برگردانند جای بسی امیدواری است.
مخالفت‌های اولیه
علاوه بر این پیشنهادهای، تغییر نام برخی معابر دیگر به مصدق هم مطرح شده بود، اما در نهایت، قرار بود خیابان کارگر شمالی تغییر نام دهد، اما روزگذشته در شورا بار دیگر ورق برگشت تا خیابان نفت به نام مصدق مزین شود. اتفاقی که برای قهرمان ملی کردن صنعت نفت، مناسب به نظر می‌رسد. نامگذاری‌ای که ممکن است به مانند تکرار بسیاری از تصمیمات اتخاذ شده در تهران در دیگر شهرها، در مسیر تکثیر قرار گیرد. اتفاقی که چه تکرار شود و چه به نام یک خیابان در مناطق شمالی تهران محدود بماند، رخ دادن آن پس از کش و قوس‌های فراوان جالب توجه است و می‌تواند نقطه پررنگی در عملکرد شورای پنجم تهران به حساب آید.


اعضای شورای شهر تهران در حالی در آستانه ۲۹ اسفند، روز ملی شدن صنعت نفت به تغییر نام خیابان نفت به نام «محمد مصدق» رای مثبت دادند که پیشنهاد کمیسیون فرهنگی شورا در این خصوص، تغییر نام خیابان «کارگر شمالی» بود؛ پیشنهادی که با استقبال وسیعی در شبکه‌های اجتماعی مواجه شده بود. این پیشنهاد در حالی مطرح می‌شد که کمی پیشتر خبری منتشر شده بود که حکایت از انتخاب دو معبر خاص و تا حدی عجیب برای این نامگذاری داشت؛ یکی تونل آرش-اسفندیار که به دلیل واقع شدن زیرزمین، انتخاب عجیبی به نظر می‌رسید و دیگری بزرگراه فتح که ظاهرا اعضای شورا عبور آن از احمدآباد مستوفی، روستای محل تبعید مصدق را دستمایه این نامگذاری کرده بودند درحالی که این بزرگراه نه در شهر تهران که در حومه آن واقع شده است.
نفت و مصدق جدایی ناپذیرند
بالاخره با تصمیمی که دیروز شورای اسلامی شهر تهران گرفت و مصوب کرد، داستان نامگذاری معبری به نام دکتر مصدق که عمری به درازای عمر انقلاب اسلامی دارد، به آخر رسید؛ پایانی که بعید نیست به تکثیر این نامگذاری در دیگر شهر‌های کشورمان منجر شود. دیروز شورای نامگذاری شهرداری تهران با ۱۹ رای موافق و بدون رای مخالف نام خیابان نفت شمالی را به نام دکتر محمد مصدق تغییر دادند. گویا نام مصدق با نفت گره خورده است. اکثر ایرانیان برای مرحوم مصدق احترام خاصی قائل هستند. از نظر مردم دکترمصدق همه عمر خود را صرف خدمت به مردم کشور و مبارزه با دشمنان ایران کرد. مردی که منتخب مردم بود و پول نفت را از چنگ انگلیسی‌ها درآورد و بعد عامل انقلاب در کشورهای دیگری مانند مصر و عراق شد که همه منشا آن را از ایران و دکتر مصدق می‌دانند. آنها می‌گویند که این حس عدالت‌خواهی که بتوان با امپراتوری انگلستان جنگید، جزئی از ارزش‌های ما است.
کما اینکه بیشتر این خیابان‌ها و کوچه‌ها حتی اگر از مصوبه شورای شهر هم برای نامگذاری پیروی نکنند، مدرک شناسایی و عنصر اصلی پیوند دهنده هویت‌های فردی هستند که در آن خیابان‌ها سکونت دارند. بیشتر این کوچه‌ها و معابر بزرگ‌ترین بهانه برای شهروندان به حساب می‌‌آیند تا به واسطه آنها حوادث تاریخی و فرهنگی در ذهن مردم تداعی شود و این در حالی است که بررسی نام و نشانه تمام این خیابان‌ها و معابر از مدت‌ها پیش در دستور کار شورای شهر تهران قرار گرفته است تا شاید خیابان‌های تهران برای نخستین بار در تاریخ ایران دارای شناسنامه شوند و اسامی آنها دیگر به این راحتی‌ها در معرض تغییر و تحول قرار نگیرد.
آغاز تغییر نام‌ها
خیابان‌های تهران از سال‌ها پیش در بی‌نظمی مزمنی از نظر نام و نامگذاری غوطه‌ورند. ساختار غیراصولی شهرسازی در تهران از زمان آغامحمدخان قاجار تا به امروز به همین شیوه توسعه یافته است. در این میان بعید نیست که نامگذاری خیابان‌ها و معابر نیز دچار بی‌نظمی شده باشد. آغاز این تغییر و تحول‌ها اردیبهشت 1358 و مصادف با تشکیل شورای نامگذاری شهرداری در دولت موقت بود که تا اواخر سال 1359 ادامه پیدا کرد و طی آن 500 نام از میان اسامی خیابان‌های تهران تغییر پیدا کردند و در این میان تنها معدود خیابان‌هایی از معابر اصلی مانند کریم‌خان زند، سهروردی، دماوند، بهارستان، راه‌آهن و خراسان بر همان نام‌های سابق باقی ماندند. پس از جنگ هم بخش اعظمی از خیابان‌های شهر تهران به نام شهدای جنگ 8ساله ثبت شد و به این ترتیب تحول بزرگ دیگری رقم‌خورد که نام خیابان‌های شهر را بیش‌از پیش یکسان می‌کرد.